Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kutnie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 lutego 2022 r.

Sąd Rejonowy w Kutnie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Paweł Wrzesiński

Protokolant: sekr. sąd. Anita Szymańska

po rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2022 r. w Kutnie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank spółka akcyjna w W.

przeciwko D. P.

o zapłatę

1.  zasądza od D. P. na rzecz (...) Bank spółka akcyjna w W. kwotę 3.714,50 (trzy tysiące siedemset czternaście 50/100) złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty, z tym zastrzeżeniem, że pozwana ma prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność wynikającą z nabycia spadku po A. N. z dobrodziejstwem inwentarza,

2.  zasądza od D. P. na rzecz (...) Bank spółka akcyjna w W. kwotę 1.117,00 (jeden tysiąc sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 900,00 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 379/21

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym w dniu 29 stycznia 2021 r. powód (...) Bank spółka akcyjna w W. wniósł o zasądzenie od pozwanej D. P. nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym kwoty 3.714,50 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty. Ponadto w pozwie zawarł żądanie wpisania zastrzeżenia w orzeczeniu kończącym postępowanie, że na podstawie art. 1031 § 1 ust. 2 k.c. oraz art. 319 k.p.c. w zw. z art. 792 k.p.c. spadkobierca ponosi odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu faktycznie poniesionych przez powoda oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz kosztu opłaty skarbowej w wysokości 17 zł z tytułu udzielenia pełnomocnictwa. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 12 grudnia 2017 r. A. N. zawarł umowę o kredyt na zakup towarów/usług nr (...). W dniu 18 kwietnia 2018 r. kredytobiorca A. N. zmarł, nie regulując należności wynikających z zawartej umowy kredytu. Powód wskazał, że spadkobiercą kredytobiorcy jest pozwana (córka kredytobiorcy). Powód wezwał pozwaną do zapłaty całej należności z tytułu niezapłaconego kredytu, jednak pozwana nie uiściła zaległości. Powód wskazał, że wysokość zadłużenia stanowi kwota niespłaconego kredytu.

/pozew – k. 2-4, pismo procesowe powoda z dnia 10 grudnia 2021 r. – k. 54-59/

Referendarz sądowy nakazem zapłaty wydanym w dniu 14 kwietnia 2021 r. w postępowaniu upominawczym w sprawie I Nc 146/21 uwzględnił żądanie pozwu.

/nakaz zapłaty – k. 22/

Sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty złożyła pozwana D. P., zaskarżając go w całości i wnosząc o odrzucenie pozwu jako wniesionego w niewłaściwej formie. Z ostrożności procesowej wniosła o oddalenie powództwa w całości jako nieudowodnionego, bezzasadnego i przedawnionego, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami od tych kosztów, liczonymi od dnia wydania przez sąd orzeczenia kończącego postępowanie do dnia zapłaty. Pozwana podniosła zarzut braku podstaw do wytoczenia powództwa, nieistnienia zobowiązania, zerowej wartości odziedziczonej przez pozwaną spadku (składu czynnego spadku i jego wartości), ponadto wniosła o zawieszenie postępowania do czasu przeprowadzenia spisu inwentarza spadku po zmarłym A. N.. W uzasadnieniu wskazała, że oponuje przeciwko umieszczeniu jej w wyciągu z ksiąg bankowych jako podmiotu odpowiedzialnego wobec A. Bank, bowiem nie była ona nigdy stroną umowy wobec tego banku, a przyjęcie przez nią spadku z dobrodziejstwem inwentarza, który na dzień otwarcia spadku wynosi 0 zł powoduje, że jej odpowiedzialność za ewentualne długi spadkowe nie istnieje. Odnośnie żądania zapłaty z wpisaniem zastrzeżenia w orzeczeniu kończącym postępowanie, że na podstawie art. 1031 § 1 ust. 2 k.c. oraz art. 319 k.p.c. w zw. z art. 792 k.p.c. spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku wskazała, że jest bezzasadne bowiem roszczenie jako przedawnione, nieudowodnione nie może być spełnione w sytuacji, gdy wartość czynna spadku jest równa zeru.

/sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 36-37/

Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2021 r. pełnomocnik pozwanej cofnął wniosek o odrzucenie pozwu i oświadczył, że nie ma śladu, by zmarły A. N. posiadał jakikolwiek majątek. Sąd odmówił zawieszenia postępowania.

/e-protokół rozprawy z dnia 14.12.2021 r. – k. 50-52/

Pismem z dnia 10 grudnia 2021 r. powód podtrzymał swoje stanowisko w sprawie.

/pismo powoda z dnia 10.12.2021 r. – k. 54-59/

W dalszym toku sprawy stanowiska stron nie uległy zmianie. Na rozprawie poprzedzającej wydanie orzeczenia nikt się nie stawił.

/protokół rozprawy z dnia 3 lutego 2022 r. – k. 62/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 12 grudnia 2017 r. pomiędzy (...) Bank spółka akcyjna w W. a A. N. została zawarta umowa o kredyt na zakup towarów/usług o nr (...). Na jej podstawie bank udzielił A. N. kredytu w łącznej wysokości 3.910,00 zł z przeznaczeniem na zakup S. I. 7 32GB Silver A. (2.729,00 zł) wraz z usługą przedłużenia gwarancji i bezpłatnych napraw (1.181,00 zł), a kredytobiorca zobowiązał się do zwrotu w 20 miesięcznych ratach całkowitej kwoty kredytu tj. 3.910,00 zł, począwszy od 12 kwietnia 2018 r. Kwota miesięcznej raty wynosiła 195,50 zł. Płatność ostatniej raty miała nastąpić do dnia 12 listopada 2019 r. W umowie wskazano, że z chwilą powzięcia przez bank wiarygodnej informacji o śmierci wszystkich kredytobiorców, zobowiązanie z tytułu kredytu zostanie postawione w stan wymagalności i traktowane będzie jako przeterminowane, jednak w takim wypadku nie będą naliczane odsetki karne.

/dowód: umowa o kredyt na zakup towarów/usług nr (...) z dnia 12 grudnia 2017 r. – k. 8-11, historia rachunku kredytowego – k. 12/

W dniu 4 kwietnia 2018 r. na poczet spłaty zobowiązania z powyższej umowy została dokonana wpłata pierwszej raty w kwocie 195,50 zł, zaksięgowana przez bank na kapitał.

/dowód: umowa o kredyt na zakup towarów/usług nr (...) z dnia 12 grudnia 2017 r. – k. 8-11, historia rachunku kredytowego – k. 12/

W dniu 18 kwietnia 2018 r. A. N. zmarł. Spadek po A. N. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyła córka D. P. w całości.

/dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Kutnie wydane dnia 2 października 2020 r. w sprawie I Ns 19/20 – k. 13/

Pismem z dnia 19 listopada 2020 r. (...) Bank spółka akcyjna w W. wystosował do D. P. jako spadkobiercy dłużnika wezwanie do zapłaty w terminie 14 dni kwoty 3.714,50 zł tytułem niespłaconego kredytu wynikającego z umowy z dnia 12 grudnia 2017 r. o nr (...). Brak potwierdzenia nadania pisma.

/dowód: wezwanie do zapłaty – k. 17/

W dniu 12 stycznia 2021 r. (...) Bank spółka akcyjna w W. sporządził wyciąg z ksiąg banku, w którym stwierdził, że w księgach rachunkowych banku figuruje wymagalna wierzytelność wobec dłużnika D. P. będącej spadkobiercą zmarłego w dniu 18 kwietnia 2018 r. kredytobiorcy A. N.. Na wymagalne zobowiązanie dłużnika wynikające z zawartej przez kredytobiorcę w dniu 12 grudnia 2017 r. umowy o kredyt na zakup towarów/usług nr (...) składa się kwota 3.714,50 zł tytułem niespłaconej należności głównej. Wyciąg został podpisany przez pełnomocnika banku oraz opatrzony pieczęcią banku.

/dowód: wyciąg z ksiąg banku – k. 14, pełnomocnictwo – k. 15-16/

Fakty istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy sąd ustalił na podstawie przywołanych dowodów, nie znajdując dostatecznych podstaw do odmówienia im waloru wiarygodności.

Pozwana podniosła zarzut braku podstaw do wytoczenia powództwa, nieistnienia zobowiązania, w tym brak podpisu zmarłego ojca na umowie.

Należało jednak zauważyć, że brak własnoręcznego podpisu kredytobiorcy nie pozbawia złożonych dokumentów waloru dowodowego. Zgodnie bowiem z art. 77 ³ k.c., dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

Wprawdzie dowody z określonych dokumentów załączonych do akt sprawy w formie niepoświadczonych kopii lub wydruków nie stanowią dowodów z dokumentów, o których mowa w art. 244 i art. 245 k.p.c., nie są jednak pozbawione mocy dowodowej, w rozumieniu art. 232 w zw. z art. 308 k.p.c. Dopóki sąd ani strona przeciwna nie zakwestionuje ich i nie zażąda złożenia oryginałów dokumentów, stanowią one jeden ze środków dowodowych, przy pomocy których strona może udowodnić fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na powodzie spoczywał ciężar wykazania, że pomiędzy stronami doszło do skutecznego zawarcia umowy. Wprawdzie powód nie przywołał szczegółowych okoliczności towarzyszących zawarciu umowy, jednak z przedłożonego dokumentu wynika, że umowa została zawarta w formie elektronicznej, za pomocą środków porozumiewania się na odległość.

Należy zauważyć, że ustawodawca dopuszcza taką formę zawarcia umowy kredytu konsumenckiego. Zgodnie bowiem z art. 5 pkt 13 ustawy o kredycie konsumenckim (Dz.U. Nr 126, poz. 715 ze zm.), przez umowę o kredyt konsumencki zawierana na odległość należy rozumieć umowę o kredyt konsumencki zawieraną z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, o której mowa w ustawie z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz.U. z 2012 r. poz. 1225).

Ponadto, zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 Prawa bankowego oświadczenia woli związane z dokonywaniem czynności bankowych mogą być składane w postaci elektronicznej.

Zauważyć trzeba, że w art. 69 ust. 2 Prawa bankowego przewidziano wprawdzie formę pisemną dla umowy kredytu, jednakże nie zastrzeżono rygoru nieważności w przypadku jej niedochowania.

Oznacza to, że forma ta została jedynie dla celów dowodowych (art. 74 § 1 i 3 k.c.). Nie ma jednak przeszkód, by fakt zawarcia umowy ustalić w oparciu o inne dowody, posługując się nadto domniemaniami faktycznymi, o których mowa w art. 231 k.p.c.

Złożone przez powoda dowody pozwalały na ustalenie, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy kredytu oraz jej realizacji ze strony banku, jak również realizacji spłaty pierwszej raty przez kredytobiorcę, co miało miejsce bezpośrednio przed zgonem kredytobiorcy. Fakt dokonania wpłaty raty kredytu daje z kolei podstawę do ustalenia, że kredytobiorca faktycznie otrzymał towar, na zakup którego został zaciągnięty kredyt.

Pozwana skutecznie nie zakwestionowała faktu dokonania przez kredytobiorcę wpłaty pierwszej raty na poczet zaciągniętego zobowiązania, co potwierdza złożona historia rachunku kredytowego, jak również wskazania powoda. Dokonana zaś przez kredytobiorcę wpłata, zgodnie z postanowieniami zawartej umowy, wskazywała na świadomość odnośnie ciążącego zobowiązania.

Należy przy tym zaznaczyć, że uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje według doktryny można podzielić na uznanie właściwe i niewłaściwe.

Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik nie składa wprawdzie wyraźnego oświadczenia o uznaniu roszczenia, lecz na podstawie objawów jego zachowania kontrahent może zasadnie przyjmować, że dłużnik ma świadomość ciążącego na nim zobowiązania i ma zamiar dobrowolnego spełnienia świadczenia.

Uznanie niewłaściwe jest w istocie oświadczeniem wiedzy zobowiązanego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CSK 703/10, LEX nr 898249). Chodzi zatem o każde zachowanie dłużnika, z którego wynika jego świadomość bycia dłużnikiem. Kredytobiorca, spłacając część roszczenia, miał więc świadomość istnienia zobowiązania wobec powoda.

Przeciwnego wniosku nie uzasadnia sam tylko fakt braku podpisu kredytobiorcy na umowie, utożsamiany przez pozwaną z brakiem złożenia oświadczenia woli kredytobiorcy.

Kwalifikując wydruk jako dokument w rozumieniu przepisów prawa materialnego, należy wskazać na właściwe przepisy prawa procesowego pozwalające na przeprowadzenie dowodu z takiego dokumentu. Obecnie przeprowadzenie dowodu z dokumentu następuje na podstawie art. 243 ¹ k.p.c. albo na podstawie art. 308 k.p.c., w zależności od cech konkretnego środka dowodowego.

Należy zauważyć, że czym innym jest forma dokumentowa czynności prawnej, czym innym samo pojęcie dokumentu, a jeszcze czym innym dokument prywatny w rozumieniu procesowym.

Zgodnie z art. 77 ² k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Zgodnie zaś z art. 77 ³ k.c., dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią. Z kolei art. 245 k.p.c. dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Wprowadzenie formy dokumentowej miało stworzyć ramy prawne dla funkcjonowania formy powszechnie już stosowanej w obrocie (składanie oświadczeń za pomocą meili, wiadomości SMS, czy faksu) oraz zmierzać do dalszego odformalizowania obrotu prawnego, w szczególności poprzez odejście od wymogu podpisu własnoręcznego lub elektronicznego jako elementu koniecznego innych form szczególnych. Innym celem, deklarowanym w uzasadnieniu projektu ustawy wprowadzającej formę dokumentową, było zniesienie wymogu zachowania formy szczególnej dla celów dowodowych.

Przesłanka identyfikacji osoby składającej oświadczenie w formie dokumentowej jest spełniona wówczas, gdy treść dokumentu lub okoliczności związane z jego wystawieniem wskazują na osobę jego wystawcy.

Chodzi tu o potencjalną możliwość identyfikacji, możliwość przypisania złożonego oświadczenia woli do danej osoby, a nie o taki stopień pewności ustaleń, jaki wynika ze złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie pisemnym, czy kwalifikowanego podpisu elektronicznego oświadczenia woli złożonego w formie elektronicznej.

Fakt, że umowa zawarta w formie dokumentowej nie zawiera podpisów własnoręcznych czy też elektronicznych, nie pozostaje jednak bez wpływu na jej moc dowodową w postępowaniu cywilnym.

Jak trafnie wskazuje się w literaturze: „pismo niepodpisane, ale odpowiadające warunkom dokumentu (art. 77 ³ k.c.) i warunkom dowodu z dokumentów tekstowych (art. 243 ¹ k.p.c.) jest także dokumentem prywatnym, ale nie należy do grupy dokumentów sporządzonych w formie pisemnej albo elektronicznej.

Tym samym dokument taki nie korzysta z żadnych domniemań prawnych tj. z domniemania autentyczności (art. 253 k.p.c.), ani z domniemania, że wystawca tego dokumentu złożył zawarte w nim oświadczenie (art. 245 k.p.c.).

Dokument taki wyraża formę dokumentową i również tak jak dokumenty prywatne wymienione w art. 245 k.p.c. jest pełnoprawnym środkiem dowodowym (K. Knoppek (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Artykuły 1–366, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2021, art. 245).

Identycznie wyglądać będzie kwestia mocy dowodowej wydruków z rachunków bankowych, które siłą rzeczy nie wymagają złożenia podpisu, są bowiem generowane automatycznie ze strony internetowej banku, jak przedłożona przez powoda historia rachunku kredytowego. Stanowią one dokumenty w rozumieniu materialnoprawnym, są bowiem nośnikiem informacji umożliwiającym zapoznanie się z jej treścią.

Umowa zawarta została na odległość, w formie dokumentowej. Wykorzystanie takiej formy tłumaczy brak podpisów stron pod zawartą umową. Za bank podpis na umowie został złożony przez (...) sp. z o.o., potwierdzając tym samym zgodność danych zawartych w umowie z przedłożonymi dokumentami oraz podpis kredytobiorcy.

W umowie wskazano szczegółowo dane osobowe kredytobiorcy, w tym numer PESEL oraz serię i numer dowodu osobistego kredytobiorcy, jego adres, stan cywilny, status mieszkaniowy, źródło utrzymania, kwotę osiąganego dochodu. Spełnione zostały więc warunki z art. 77 ² k.c., który reguluje zawarcie czynności prawnej w formie dokumentowej.

Jak wskazuje się w literaturze: „przesłanka identyfikacji osoby składającej oświadczenie w formie dokumentowej jest spełniona wówczas, gdy treść dokumentu lub okoliczności związane z jego wystawieniem wskazują na osobę jego wystawcy. Chodzi tu o potencjalną możliwość identyfikacji, możliwość przypisania złożonego oświadczenia woli do danej osoby, a nie taki stopień pewności ustaleń, jaki wynika ze złożenia własnoręcznego podpisu na dokumencie pisemnym, czy kwalifikowanego podpisu elektronicznego oświadczenia woli złożonego w formie elektronicznej” (J. Sadomski (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 2 (art. 56–125), red. J. Gudowski, Warszawa 2021, art. 77(2)).

Mając na uwadze powyższe należało stwierdzić niezasadność zarzutu nie zawarcia umowy. Fakt jej zawarcia został bowiem wykazany przez złożenie stosownych dokumentów.

Jeżeli pozwany kwestionuje treść złożony w sprawie dokumentów, w tym treść umowy zawartej w formie dokumentowej, winien przywołać dowody na poparcie swoich twierdzeń, stosownie do art. 232 zdanie 1 k.p.c., względnie w sposób przekonujący, wyczerpujący i szczegółowy opisać, dlaczego w jego ocenie złożone dowody są niewiarygodne.

W niniejszej sprawie, poza samym zakwestionowaniem zawarcia umowy, takie okoliczności nie zostały przywołane. Wypada zauważyć, że pozwana bez usprawiedliwienia nie stawiła się na rozprawie, zatem dowód z jej przesłuchania nie został przeprowadzony. W tym zakresie pozwana winna ponieść negatywne konsekwencje oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie.

Pozwana nie wskazała chociażby, skąd na umowie znalazły się szczegółowe dane osobowe jej ojca (wystarczające do przyjęcia, że umowę zawarto w formie dokumentowej), czy też z jakich powodów jeszcze przed zgonem ojca na poczet zadłużenia z tytułu zawartej umowy została dokonana wpłata pierwszej raty.

Sama negacja faktów, wykazanych przez powoda za pomocą dowodów wymienionych powyżej w uzasadnieniu, nie może zostać uznana za skuteczną obronę.

Wysokość roszczenia banku wynikała z przedłożonych do akt dokumentów, w tym umowy kredytu, historii rachunku kredytowego, wyciągu z ksiąg bankowych.

Wprawdzie dokument ten nie ma charakteru dokumentu urzędowego, lecz na jego podstawie również można poczynić ustalenia odnośnie wysokości roszczenia.

Odnosząc się do charakteru wyciągu z ksiąg bankowych wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 95 ust. 1 Prawa bankowego, księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, jak również sporządzone w ten sposób pokwitowania odbioru należności mają moc prawną dokumentów urzędowych w odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych oraz ustanowionych na rzecz banku zabezpieczeń i mogą stanowić podstawę do dokonania wpisów w księgach wieczystych.

Jednocześnie zgodnie z ust. 1a. tego artykułu, moc prawna dokumentów urzędowych, o której mowa w ust. 1, nie obowiązuje w odniesieniu do dokumentów wymienionych w tym przepisie w postępowaniu cywilnym.

Przepis ten dodany został przez art. 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 2013 r. (Dz.U.2013.777) zmieniającej ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2012 r. poz. 1376, 1385 i 1529), wszedł w życie z dniem 20 lipca 2013 r.

Niewątpliwie, więc wyciąg z ksiąg banku traktować należy jako dokument prywatny. Zgodnie z treścią art. 245 k.p.c., dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Nie ulega wątpliwości, że dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc sąd ocenia według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, OSNC 2005/6/113, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2009 r., V CSK 439/08, niepubl.).

Tym samym nie istnieją jakiekolwiek przeszkody, by sąd orzekający mógł uznać go za podstawę swoich ustaleń faktycznych, a następnie wyrokowania. Moc dowodowa dokumentu prywatnego jest jednak słabsza aniżeli moc dowodowa dokumentu urzędowego.

Nie przeszkadza to jednak w tym, aby sąd orzekający w ramach swobodnej oceny dowodów (art. 233 k.p.c.), uznał treść dokumentu prywatnego za zgodną z rzeczywistym stanem rzeczy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 stycznia 2018 r., I ACa 682/17, niepubl.).

Poza sporem pozostawała okoliczność, że na pozwaną przeszły prawa i obowiązki zmarłego kredytobiorcy, spadek został przez pozwaną definitywnie przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Sąd zważył, co następuje:

Przedmiotowe powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w sprawie należało przyjąć, że ojca pozwanej łączyła z powodem umowa kredytu, zgodnie z którą kredytobiorca zobowiązał się do spłaty zadłużenia w postaci comiesięcznych spłat rat w wysokości 195,50 zł, przez okres 20 miesięcy. W związku ze śmiercią kredytobiorcy, kredyt postawiony został w stan wymagalności.

Powództwo znajdowało uzasadnienie w regulacji przepisu art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1896), który stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Obok korzystania z kredytu i zwrotu składającej się na niego kwoty, art. 69 ust. 1 prawa bankowego nakłada na kredytobiorcę obowiązek zapłaty odsetek kapitałowych. Stopa procentowa to czynnik, który wespół z sumą kredytu kształtuje iloczyn należnej bankowi kwoty odsetek, w określonym umownie przedziale czasu. W zależności od treści konkretnej umowy stopa procentowa może być stała lub zmienna.

Wypada zauważyć, że postanowienia umowy, jak również żądanie pozwu, nie obejmowały obowiązku zapłaty odsetek kapitałowych, a także odsetek za opóźnienie za okres poprzedzający wystosowane do pozwanej wezwanie do zapłaty.

Dokonując analizy postanowień umowy w świetle zgodności zawartej umowy z prawem i zasadami współżycia społecznego, w ocenie sądu brak dostatecznych podstaw do przyjęcia, że wskazana umowa byłaby nieważna w całości lub w części.

Zgodnie z art. 471 k.c., dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Poza wpłatą jednej raty kredytobiorca nie wywiązał się względem powoda z obowiązku zwrotu udzielonego kredytu.

Strona powodowa wykazała również, że w miejsce kredytobiorcy wstąpiła jego spadkobierczyni, a konkretnie pozwana, która nabyła spadek z chwilą jego otwarcia, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy, z mocy prawa (art. 924 k.c. i art. 925 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 922 § 1 k.c., prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej kodeksu cywilnego. Do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku. Od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku (art. 1030 k.c.).

Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji kiedy śmierć kredytobiorcy następuje po zawarciu umowy kredytu i wypłaceniu kapitału, zdarzenie to nie ma żadnego wpływu na istnienie zobowiązania.

W takiej sytuacji obowiązek zwrotu kredytu, zgodnie z postanowieniami określonymi w umowie, wchodzi do spadku po kredytobiorcy na ogólnych zasadach dziedziczenia, tj. w sposób ograniczony w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza i w sposób nieograniczony w przypadku przyjęcia spadku wprost. Innymi słowy spadkobiercy kredytobiorcy wchodzą w jego sytuację prawną i stają się stronami umowy kredytu (por. J. Pisuliński, Zdarzenia powodujące wygaśnięcie umowy kredytu (w:) J. Panowicz-Lipska (red.), Prawo zobowiązań - część szczególna. System Prawa Prywatnego. Tom 8, C.H.Beck 2011).

Następstwo prawne po osobie zmarłej wynikające z nabycia spadku ma charakter sukcesji uniwersalnej, jest to następstwo pod tytułem ogólnym, spadkobierca na mocy jednego zdarzenia, jakim jest otwarcie spadku, wstępuje w ogół praw i obowiązków osoby zmarłej (spadkodawcy).

Otwarcie spadku następuje zawsze w chwili śmierci osoby fizycznej, z tą też chwilą spadkobierca nabywa spadek. Z chwilą otwarcia spadku określone prawa i obowiązki wchodzą do majątku spadkobierców (art. 925 k.c.), stając się prawami i obowiązkami tych osób. Następstwo to, zapewniając kontynuowanie stosunków majątkowych osoby fizycznej po jej śmierci, jednocześnie służy bezpieczeństwu obrotu cywilnoprawnego, a tym samym stanowi także zabezpieczenie interesów osób trzecich, w szczególności wierzycieli osoby zmarłej.

Spadek natomiast stanowi ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym (art. 922 § 1 k.c.). Pojęciem następstwa prawnego obejmuje się cywilnoprawne prawa i obowiązki o charakterze majątkowym, niemajątkowe bowiem wygasają z chwilą śmierci ich podmiotu, na nikogo więc przejść nie mogą.

Na podstawie art. 922 § 1 k.c. obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na spadkobierców, obciążają aktywa tworzące spadek, rodzą po stronie spadkobierców zmarłego obowiązek ich uregulowania.

W okresie od otwarcia do przyjęcia spadku wierzyciele spadkowi mogą dochodzić swoich roszczeń w drodze postępowania sądowego. Jeżeli wierzyciel spadku dochodzi swych praw wobec spadkobiercy, spoczywa na nim dowód wykazania, że osoba pozwana jest następcą prawnym jego dłużnika. Najprostszym i najpewniejszym jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, gdyż w ten sposób zostanie definitywnie wskazany dłużnik, od którego można domagać się spełnienia świadczenia, z uwagi na ujęte w art. 1025 § 2 k.c. stwierdzenie, że osoba wskazana w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku jest spadkobiercą.

Kwestie odpowiedzialności za długi spadkowe normuje art. 1031 k.c., zgodnie z którym w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia (§ 1), natomiast w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada jedynie wówczas, gdy spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi (§ 2).

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje, że wierzyciel będzie mógł prowadzić egzekucję z majątków spadkobierców, ale z ograniczeniem ich odpowiedzialności do wartości masy czynnej spadku (art. 1031 § 2 k.c. ).

W toku niniejszego postępowania sąd jednak nie ustala składu majątku spadkowego. W niniejszej sprawie sąd ustala jedynie, czy spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkodawcy, zastrzegając im w sentencji wyroku, na zasadzie art. 319 k.p.c., możliwość powoływania się na ograniczenie ich odpowiedzialności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1976 r., IV PR 135/76, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2011 r., I CSK 439/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1977 r., II CR 335/77).

Zgodnie z art. 319 k.p.c., jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności.

Powyższy przepis znajduje zastosowanie m.in. w przypadku odpowiedzialności spadkobiercy w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Kwestia czy w takim przypadku długi spadkowe przekraczają stan czynny spadku, nie podlega badaniu w ramach postępowania rozpoznawczego. Zastrzegając pozwanemu prawo powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności, sąd nie bada, co wchodzi w skład przedmiotów majątkowych, do których ogranicza się odpowiedzialność pozwanego, ani ich wartości stanowiącej granicę odpowiedzialności pozwanego.

Należy wskazać, że art. 319 k.p.c. uprawniający sąd do ograniczenia w sentencji wyroku zakresu odpowiedzialności dłużnika za dług spadkowy do wartości stanu czynnego spadku nie daje podstawy do oddalenia powództwa wytoczonego przez wierzyciela spadkodawcy na tej podstawie, że zmarły nie pozostawił spadku. Ustalenie czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności należy bowiem do postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 r., V ACa 1007/12, LEX nr 1313246).

W konkretnych okolicznościach jako chybiony należało również ocenić zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia.

Zgodnie z art. 118 k.c., termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Natomiast art. 117 § 2 k.c. wskazuje, że po upływie terminu przedawnienia, ten przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba, że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 120 § 1 zd. 1 k.c.).

Należało zauważyć, że kredytobiorca zobowiązał się do zwrotu kwoty kredytu w 20 miesięcznych ratach, począwszy od 12 kwietnia 2018 r., zaś płatność ostatniej raty miała nastąpić do dnia 12 listopada 2019 r.

Kredytobiorca zmarł 18 kwietnia 2018 r. W związku ze zgonem kredytobiorcy, w oparciu o regulacje umowne, należności z umowy zostały postawione przez bank w stan wymagalności w dniu 17 maja 2018 r., zaś pozew został złożony w dniu 29 stycznia 2021 r., zatem nie może być wątpliwości, że termin przedawnienia dochodzonego roszczenia nie upłynął.

Mając na uwadze powyższe ustalenia oraz powołane przepisy sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.714,50 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 stycznia 2021 do dnia zapłaty, zastrzegając, że pozwana ma prawo powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność wynikającą z nabycia spadku po A. N. z dobrodziejstwem inwentarza.

O odsetkach za opóźnienie w spełnieniu zasądzonego świadczenia pieniężnego sąd orzekł w oparciu o przepis art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 482 § 1 k.c., mając na uwadze wystosowane do pozwanej wezwanie do zapłaty należności.

W sytuacji, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.

Z tych względów w oparciu o przywołane przepisy sąd orzekł jak w punkcie 1. wyroku.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu (art. 98 § 1 k.p.c.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Niezbędność oraz celowość kosztów procesu podlega ocenie sądu i jest uzależniona od konkretnych okoliczności sprawy. Sąd musi zatem każdorazowo rozważyć, czy czynność, która spowodowała koszty, była w ujęciu obiektywnym potrzebna do realizacji praw strony, a także, czy i do jakiego poziomu poniesione koszty stanowiły, również z obiektywnego punktu widzenia, wydatek konieczny.

Na poniesione przez powoda koszty procesu złożyły się: opłata sądowa od pozwu 200 zł, koszt zastępstwa procesowego powoda 900 zł stosownie do § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018, poz. 265 j.t.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, co stanowi łącznie kwotę 1.117 zł.

W konsekwencji na podstawie przywołanych przepisów sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda poniesione faktycznie przez powoda koszty procesu, o czym sąd postanowił w punkcie 2. wyroku.

Okoliczności niniejszej sprawy nie uzasadniały zastosowania przez sąd w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu regulacji przewidzianej w przepisie art. 102 k.p.c.